Consultar la cronica sul sit del Jornalet : http://opinion.jornalet.com/felco/blog/624/la-lei-la-lei…amb-aquo-se-parlessiam-daure
Fatalitat: de tant siam ocupats a sègre l’actualitat parlementària e ministeriala, a nos espacear de-lonja entre textes, circulàrias, arrestats, Còdi de l’Education, promessas de campanha, e informacions descorantas suu biais que tau provisor o tal IA / DASEN sabòta l’ensenhament de l’occitan, fai qu’avèm pas gaire de temps, los ensenhaires, per parlar e pensar a çò qu’es nòstre mestier: los contenguts de nòstre ensenhament, e lo biais de lo far passar devèrs los joves que nos son fiats. Alora per un cop, siam en vacanças (relativas, car los uns e los autres avèm pas mancat los grands rendètz-vos de l’estiu, e es pas acabat) per un còp, parlem un pauc contenguts…
Transmetre la lenga
Dau temps de nòstres predecessors, cinquanta o seissanta ans en reire, èra simple: los mainats en arribant a l’escòla pron sovent adusian una competéncia en occitan, foguesse solament passiva, qu’eriam au temps dels darriers badalhs de la transmission familiala. Lo pretzfach dau mestre, ansinda, èra de lor bailar las claus dau passatge a l’escrich, amb la descubèrta de l’impensable: lo “patois “ que servia per parlar au bestiari èra tanben, e despuèi longtemps, lenga d’escritura e de literatura.
Ne siam encuèi malastrosament pus aquí. Parlam per facilitat de “re-apréner “ la lenga, mas sabèm de resta qu’en realitat se tracha pas d’un retorn mas d’un anar simple. Aquò demanda doncas d’aisinas pedagogicas adaptaas, e una formacion reala. Las aisinas existan, las formacions e los metòdes tanben, un pauc pertot: penso a las experiéncias fachas dins lo primari en Bocas de Ròse per los centres renfortits, per exemple. Mas los que sabon l’estat de l’ensenhament sabon çò qu’es devengùa, dins las darrieras annaas, la formacion iniciala e la dintraa dins lo mestier. E sabon que fai aüra d’annaas que la formacion contunha dels ensenhaires es reducha a un estat esqueletic…
Mas en delai de l’aquisicion de las aisinas e dels metodes, se pausan de questions mai fondamentalas e que son objecte de debats, dins lo mond dels ensenhaires coma dins l’ensems de la movéncia ocitanista.
L’i a una question de la lenga. Chau privilegar una forma unifiaa, e pas solament au nivèu de la grafia, o chau pegar au mai possible a las formas parlaas dins lo luec ont ensenham? Los textes oficiaus respondon, en preconizant lo recors a las formas dialectalas de l’academia, non sens una certa simplificacion burocratica (lo “vivaro-aupenc “ s’ensenha en Droma e Ardecha, academia de Grenòble, mas es pas censat s’ensenhar en Autas Aups e nord Bassas Aups – Academia de Ais… Mas los ensenhaires se sabon adaptar -penso als collègas venguts de còps de fòrça luenh, afectats a Gap o Dinha, e qu’an sabut apréner lo parlar dau pòste. Me sembla – mas es de discutar, que lo realisme comanda de s’adaptar a la forma locala. Mas es pas enebit d’anar un pauc mai luenh.
Transmetre quauque ren aure
– Establir lo contacte amb los darriers locutors naturaus de la lenga. Es pas simple: elos se mesfisan d’aquelos joves intellectuaus de la vila que lor venon demandar l’accès a un lengatge que per elos lor es reservat, e a los que conoisson despuèi totjorn, en cò sieu. E en vila, descubrir de locutors ansin es encara mens aisiat. Mas fauta de sesera existan de merles: los enregistraments que comencèron i a d’annaas per d’associacions pacientas e eficaças se generalizan: penso a la Talvera, a Al Canton en Avairon, a Nosauts de Bigòrra, au trabalh de nòstre collèga Lissandre Varenne, a aqueu que se mena aüra au CEP d’òc en Provença o encara, a aquelas experiéncias lemosinas… e supauso que chasca region a l’equivalent. L’interés d’aqueu contacte amb los portaires de la lenga es pas solament aqueu d’una desmarcha patrimoniala, o d’una curiositat d’estetas. Es primier de tot una necessitat pedagogica: aquelos locutors pòion ignorar superbament los neologismes qu’adòran los neo-locutors. Mas tenon doas causas irremplaçablas: la sintaxi, e la musica de la lenga, la prosodia, l’intonacion, tot çò que permete d’evitar de parlar un occitan pastat d’accent francés, en un temps ont en cò nòstre es finda l’accent francitan qu’es a s’esvanir..
E puèi l’ a un segond element, de natura societala: aqueu monde son estats de lonja mespresats per los ben-parlants, los que lor reprochavan de pas saber lo bon francés Chalria puèi pas que los occitanistas lor faguessiam sentir la condescendéncia que nos inspira lor parlar brut. Se tracha pas d’idealizar lo parlar dau “pòble “, e es pas incompatible amb una normalizacion ben pensaa. Se tracha de respechar los que lo parlan. Aquí parlam de valors umanas, pas solament d’abstraccions patrioticas e totemicas estile Paratge o Larguesa. Parlam de renosar lo liam sociau entre ancians e novèus locutors, e, en delai, entre ciutadans, tot bonament.
Trasmetre a quau?
Un darrier element. Penso qu’es aüra parteat per quasi totos que la lenga e la cultura son pas un patrimòni reservat a los que lors avis an sempre istat suu sol sagrat de la Patria, mas valon tanben per los novèus venguts. Mas en delai d’aquò, me sembla – a la FELCO nos sembla, e pas d’encuèi – que l’i a urgéncia a reclamar que l’ensems de la societat francesa, e en prioritat los mainats a l’escòla aian una iniciacion a la diversitat linguistica e culturala de França. Vòl pas dire ensenhar l’occitan fatalament a Tourcoing (a Paris, si, per contra, s’es agut fach ponctualament e se deu far): vòl dire semondre una informacion minimala. Car es lo solet biais de lochar contra l’ignorància generalizaa dins la societat francesa sus aquò. S’enganessiam pas: avèm d’enemics, mas sovent lor ostilitat ven de lor ignorància, entretengùa per lo nacionalisme francés e son exclusivisme linguistic seculari. Es la prepausicion que faseriam au comitat consultatiu dau Ministèri de la Cultura, e la veèm represa dins son rapòrt finau. Sobra desenant de la veire aplicaa concrètament. Nos i chalrè velhar, lo moment vengut.
Ops ! Avio dich que laissario de caire la dimension revendicativa. Vai ben, me perdonaretz, espero.
Felip Martèl
