Consultar la cronica sul sit del Jornalet : http://opinion.jornalet.com/felco/blog/668/loccitan-a-lescola-per-quau
Ma cronica de l’autre còp a agut un efiech que me l’i esperavo pas: a fach sautar fòra un debat vigorós suu tèma de l’ensenhament obligatòri, o pas, de l’occitan. Vigorós, lo debat, important, tanben. E me sembla que lo chau pas desfuire, que merita arguments.
La FELCO la se siam pausaa, la question, dins un achamp generau de las annaas 90. E es verai qu’una part de nòstres aderents èra, a aqueu moment, seducha per l’idèia. Mas lo consensus finau s’es establit a l’entorn de la conclusion que la revendicacion per un occitan obligatòri èra pas oportuna, dins l’estat actuau de las causas. Desempuèi, nòstra pausicion a pas chambiat.
Om se poiria acontentar, per o justifiar, de constatacions bèstiament concretas.
Per far cort, nos donesson encuèi l’occitan obligatòri sus totas las academias occitanas, Charenta orientala compresa(es pas partit per qu’o façan), vai que seriam pron empedits. Tot simplament auriam pas lo mond per respondre, que sieie dins lo primari o lo segondari. Au moment que siam, après d’annaas de nombre de pòstes als concorses miserable, a pron pena poèm estre presents dins una ponhaa de collègis e licèus, o quauques escòlas primàrias. Se volètz de chifras, son suu siti de la FELCO. E, un còp de mai per amòr de la baissa dau nombre de pòstes, siam en manca d’estudiants lèstes a s’embarcar dins un projecte professionau d’ensenhaire d’occitan. Es ansinda. E es pas en un an, emai nos donesson enfin lo creis au CAPES que demandam despuèi detz ans aüra, que poirem renfortir lo pesquier que nos fai mestier, dins las universitats (e las ESPE, tot novèlas, qu’acaban de suérter) ont l’i a una preparacion als concorses, e dins las autras, fòrça mai nombrosas, ont n’i a pas. Dins l’estat de las fòrças, revendicar aut e fòrt davans nòstres interlocutors ministeriaus l’occitan obligatòri auria a pauc pres la meteissa valor simbolica que, betem, reclamar a l’ONU per la nacion occitana un tròç de la susfàcia de la planèta Mars quand serè conquistaa.
Òc, un se poiria acontentar d’aquò. Mas non, la question s’amerita d’estre un pauc mai pensaa.
– L’i a pas ren que prove que de compelir totes los enfants d’Occitània a sègre de corses d’occitan bastaria per ne far de locutors competents e aüroses.
La jove Republica irlandesa dins las annaas vint avia impausat lo gaelic pertot, amai dins de zònas ont se parlava pus despuèi mai d’un sègle. La resulta es que se un gròs terç de la populacion irlandesa afortís conóisser lo gaelic, son a malaise entre detz-mila e vint mila a l’utilizar realament chasque jorn. Se n’i a qu’an agut la curiositat de s’anar espacear dins los Gaeltachtai, las “resèrvas” gaelofonas de l’oest irlandés, que se sovengan dau nombre de còps qu’an auvit parlar quauque ren aure que l’anglés (particulier) de l’iscla. D’acòrdi, vès nosautres, la lenga a pas desapareissut au meteis gras; e es verai que çò que fai, istoricament, la consciéncia d’apartenéncia de l’Irlandés, es la rancura (pas totalament injustifiaa) fàcia als Angleses, e un catolicisme musclat. E la lenga es d’aitant mens indispensabla qu’aqueu mond sabon ben qu’an besonh de l’anglés per s’anar exiliar a Liverpool o Boston. Au contrari, per los estatjants de l’espaci occitan, la lenga o tan solament çò que ne sobra, l’accent, e quauques mots, es un marcaire de “meridionalitat” encara present dins la consciéncia de pron mond. Es una basi per espanir un interès per la lenga. Mas de la rendre obligatòria ajuaria pas forçadament.
– Segond element: sabèm pron que d’estudiar l’occitan d’ans de temps (es a dire de la mairala au bac, e, idealament, en paritat orària o en immersion, çò qu’es rarissim per pas dire mai) sufís pas per far de locutors. E es vertat per los que suerton dau public coma per los que suerton de Calandreta. Mestrear escolàriament la lenga sufís pas per decidar de l’emplear normalament, çò es en defòra de l’encastre artificiau de la classa. L’occitan pòt perfechament èstre, e de fach es sovent, dins lo melhor dels cases un sovenir agradiu, reviscolat a l’escasença per l’escota d’un vièlh disco; e d’aquest ponch de vista, son estatut es a penas melhor que lo de l’anglés aprés penosament d’ans de temps eu tanben. Apondo que d’un certan biais, trasmetre l’òc en familha, çò que se fai dinqu’a un certan ponch dins lo meitan occitanista sufís pas totjorn, aqui tanben, a fabricar de locutors: lo mainat pòt decidar, a un moment, que de ton occitan n’a pas ren a far, aitant coma pòt decidar de se l’apropriar, de còps amb aquò d’un biais qu’aurias pas jamai previst… Los que decidan de far quauque ren aure de lor occitan, valent a dire que decidan de cercar los luecs ont lo pòion utilizar per parlar de la pluèia o dau bèu temps, aquelos, los aucèus rars, son los que fan los militants occitanistas de deman, los que, benlèu, chausirèn de sègre los estudis que lor permetrèn d’estre ensenhaires e aderents de la FELCO – benvengùa au club! Mas sabèm ben que son pas la majoritat de nòstres ancians escolans.
Chausir, òc, chausir. Tot comptat rebatut es ben çò que la màger part d’entre nautres avèm fach, non? Quant siam qu’avèm agut la lenga au breç? Quant siam, au contra, que nos l’a chalgut conquistar, e mai en despiech de l’agach gaire simpatic de la familha? Dins l’estat de la practica de la lenga tau coma es, es van de s’imaginar que lo rapòrt a l’occitan pòt estre quauque ren mai que la resulta d’un engatjament conscient, que s’explica, o non, per una istòria individuala e un chamin vès la lenga lo mai sovent totalament incomunicable e inexplicable.
Los ensenhaires d’occitan siam de mond modèstes e ambicioses a l’encòp.
Sabèm que farem pas de miracles.
Mas sabèm tanben qu’au mens semondèm als nòstres escolans quauque ren de preciós: los elements de la chausia que farèn, lo moment vengut. La conoissença minimala de la lenga e de tot çò que pòrta, que serè l’apeon suu quau poirèn bastir lor pròpre chamin vès la lenga e son apropriacion. Çò que laissa entiera la question de saber coma far per bastir en fòra de l’escòla los luecs, los malhums ont la lenga poirè foncionar d’un biais a pauc pres normau en societat– es un tèma que veio ben present dins los debats qu’aicí se menan. A aquò l’i poèm ajuar, otaròc. Mas poèm pas decidar a la plaça de nòstres escolans.
E es per aquò, me sembla, que d’impausar l’occitan obligatòri, tant poiria aguer l’efiech invèrs de lo que s’espera.
Tòrno a l’exemple irlandés. Ailai racontan una cascareleta: l’istòria dau militant dau gaelic qu’es premiat dins un d’aquelos juecs televizats un pauc nècis, que son prèmi es lo drech d’estre lo dictator d’Irlanda per una setmana. A penas installat, nòstre òme pren una decision fòrta tochant son gaelic: fai una lèi per n’enebir la practica. Tres jorns puèi l’i a pus un pub dins tota l’iscla que non assoste dins sa cròta un cors clandestin de gaelic…. Capissètz la leiçon de la cascareleta?
Vaquí perqué la FELCO demandam non pas l’obligacion d’apréner l’occitan, mas l’obligacion per l’Educacion Nacionala d’assegurar d’en pertot una ufèrta onèsta d’ensenhament de l’occitan a totes los escolans. E los means, umans e materiaus, d’assegurar lo seguit d’aquela ufèrta. Sens eissubliar una informacion minimala, pertot en França sus l’existéncia, la dignitat e l’interés de las lengas de França. Obtenguessiam aquò que poiriam començar de trabalhar seriosament. E a aqueu moment, la multiplicacion de las possibilitats d’accés a la lenga multipliaria lo nombre d’aquelos que la chausirian per dire çò que fai lo sens de lor vita.
Sus aquesta revendicacion poèm trobar de sostens, dins la societat e en aquò dels elejuts, qu’auriam pas amb una revendicacion maximalista.
O repeto, siam a l’encòp ambicioses e modèstes. Se fasèm pas d’illusions sus la simpatia que las autoritats pòion aver per nosautres. Mas s’acontentam pas de considerar que “l’i a pas ren a tirar de tota aquela francimandalha jacobina”, e contunham de montar a l’assaut.
Es lo solet biais realista de veire las causas, me sembla.
Felip Martel, president de la FELCO
