Non, es pas una ataca contra la laïcitat, n’arrisca! Vès nosautres a la montanha, aquò vòl dire qu’avèm encara pron chamin de far einant d’arribar a çò que volèm. Aquò s’aplica fòrça ben, malastrosament, a la situacion actuala tochant la plaça de las lengas de França dins la lèi dicha d’orientacion per l’Escòla que s’es discutaa a l’Assemblaa.
Los debats en comission dels afars culturals nos avian donat d’espers, e es aquelos espers qu’exprimavo dins mon article precedent. Avèm despuèi agut l’occasion de veire coma se pòt passar d’un trabalh seriós, mas discret, en comission, a un debat teatrau tre que se dintra dins l’emicicle, e que las rotinas burocraticas e partisanas sautan fòra.
Tot s’es decidat lo 15 de mars. Aqueu jorn d’aquí se discutava en sesilha plenària un amendament adoptat per la comission, maugrat las reticéncias dau raportaire. Poiam esperar que ni per aquestas reticéncias, laissaria passar çò que fin finala èra la posicion majoritària de la comission. Avèm lèu comprés que las causas serian puèi pas tant simplas.
Las grandas manòbras.
Passem sus l’intervencion de la dòna Bechtel, deputada de sabo pus onte e que presenta la particularitat d’estre probablament una de las darrieras personalitats chevenementistas que sieie pas encara passaa a l’UMP o a l’FN. Nos a surtit aqueu jorn d’aquí un discors esmogut mas d’una banalitat desesperanta suu perilh dau “regionalisme conservateur de nos provinces” e sa “conception ethnicisante du territoire” rantanpantanplan. Tot aquò per exigir la supression de l’article 27 bis prepausat per la comission. Çò que lo raportaire coma lo ministre refusèron.
Mas èra per prepausar lor pròpria version d’un article 27 bis revist e corregit. La redaccion iniciala, s’apielant sus un article de la lèi Deixonne, qu’avia jamai pausat problèma mas qu’èra un pauc despassat dins sa formulacion, volia invitar los ensenhaires a utilizar d’elements de la cultura regionala dins lor ensenhament quand n’èra de besonh (en francés, en toponimia, en istòria locala…) Lo raportaire faguet mina de creire qu’aquò implicava un ensenhament obligatòri de la lenga a d’escolans qu’o avian pas demandat, e prepauset doncas de precisar qu’aquela utilizacion se poiria faire ren qu’amb l’acòrdi dels parents. Imaginatz un pauc l’ensenhaire compelit, drant d’explicar tal o tau toponim en lenga de l’endrech, d’achampar un grand sinòdi de parents per obténer umblament lor autorizacion. Lo deputat breton Molac – qu’a la FELCO conoissèm ben per l’aguer sovent rescontrat dins l’encastre de la FLAREP, ont se retròban parents e ensenhaires dau public de totas las lengas de França – assajet pron d’explicar de qué se trachava au juste, mas de-badas. Adoptat fidelament per la majoritat, aquel amendament tau coma es pòt perfechament estre interpretat coma dissuasiu per de parents pauc assabentats, o de decideires locaus mauvolents fàcia au “patois”. Aquí non solament ganham ren, mas siam a la risca de perdre de causas que totun anavan de se despuèi d’annaas.
Perqué tant d’òdi?
A la susfàcia, l’argumentari dau raportaire e dau ministre exprima lor paur dau Conselh Constitucionau. E avèm vist evocar l’ombra sacraa de l’article 2 de la constitucion, e l’unicitat mistica dau Pòble Francés, menaçaa per la possibilitat d’una imposicion sornarua a d’enfants inocents de lengas qu’aurian pas chausit d’estudiar, d’aquí grands trebols, misèrias e calamitats sens nombre.
Oai. Aquò o creièm, o pas. Chau benlèu per compréner çò que s’es passat davalar d’aquelas auturas esbleugissentas per tornar a la trista realitat.
Realitat, premier, de la burocracia ministeriala. O sabèm pron, de resta, e de longtemps qu’au ministèri avèm pas gaire d’amics, e que la causa de las lengas de França fai pas l’unanimitat. Pas question per los grands matadors d’ailamont de l’i acordar una plaça vertadiera dins l’organigram. Sieis meses en reire aviam rescontrat, la FELCO, un conselhier charjat de sègre nòstres afaires. Venèm d’aprendre qu’a partit dau ministèri. Dieu sap quau lo remplaçarè, mas sabèm ja quauque ren, nautres, e d’experiéncia: li chalrè explicar tornarmai un problèma que nos afortirè que lo descuerbe… Lo mesprètz ancian e solide per lo “patois” fai partia de las tradicions folcloricas mai venerablas de la tribu de la carriera de Grenelle, anavo dire de sa bostia d’aisinas.
Mas l’i a benlèu una autra dimension, la dau grand teatre parlamentari. Coma se sap, las lengas de França an d’enemics, mas an tanben d’amics, mai o mens convençuts, dins totes los partits. Avèm costuma nautres de ne tirar argument per mostrar que la problematica de las lengas regionalas es transversala als grands camps politics. Mas aquò, qu’es verai, empacha pas que lai aia una pichona contradiccion aquí dedins: sufís qu’un dels camps prengue premier la paraula per aparar l’idèia d’un estatut de las lengas regionalas per que lo partit d’en fàcia, automaticament, prengue la direccion invèrsa. Lejut en foncion d’aquesta realitat autament filosofica, e terriblament umana, lo debat dau 15 de març ven pròpi clar: defendut en sesilha per un elejut EELV, sostengut per de deputats de drecha venguts d’Alsàcia, tot amendament prepausat venia dau meme còp sospiech vist de l’autre costat; e es ansin qu’an fach silenci amai los partisans de gaucha de las lengas, los que conoissèm, e qu’aviam pogut apreciar lors intervencions sieie per questions escrichas, sieie dins los debats en comission…. Lo pesantitge de las disciplinas de partit estofa ansinda tota conviccion. Lor demandam aüra a totes de passar per en dessobre per sauvar l’essenciau, aqueu consensus ponctuau sobre las lengas de França. Vist coma viran las causas, aurèn pron escasenças de tot biais per s’opausar frontalament sus d’autres subjectes.
Gardarem lo morau
Aquò dich, dequé farem? La batesta es mal entrincaa, segur, mas es pas encara acabaa. Pas question per nautres ensenhaires dau public de renonciar, e de nos acontentar plorinoses de vituperar la michantisa de “l’Estat jacobin” ranhanhà. Lo 27 de març ai pogut parlar, au nom de la FELCO, davans lo comitat consultatiu achampat per lo ministèri de la Cultura, via la DGLFLF, e lor ai expausat nostras demandas.
Costat parlamentari, es aüra au Senat de parlar. La FELCO ven d’adreiçar a totes los senators una letra amb de proposicions d’amendaments. Nòstre pretzfach es desenant de los convéncer de suprimar, quand vendrè en debat, lo calamitós e grotesc article 27 bis portat per lo ministèri. E de metre dins los articles de la lèi, los solets qu’an una vertadiera importància practica, las polias causas que trobam dins l’anexi que clau lo texte, ont lo ministre parla bèus principis e grands sentiments. Per que las lengas de França l’i figuren, negre sus blanc e ni cort ni costier, a lor plaça.
Brèu, lacham pas ren. L’istòria contunha. Nos daissarem pas tòrcer. Ne tornarem parlar.
Felip Martel, president de la FELCO
